نظر فقهی فقها درباره استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی
پرسش :
به کدام سلاح‌ها، سلاح غیرمتعارف و کشتار جمعی می‌گویند؟ چه حکم فقهی بر این نوع سلاح‌ها مترتب است؟ نظر فقهی فقهای گذشته و عصر کنونی درباره استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی چیست؟
پاسخ :
مراد از سلاح‌های غیر متعارف یا کشتار جمعی تسلیحاتی، جنگ افرازی است که شمار بسیار زیادی از انسان‌ها را بدون تفکیک و مهار ناشده از بین می‌برد یا به تعبیر دیگر سلاح‌هایی است که در ضمیمه شماره ۲ پروتکل سوم توافقات پاریس نیز آمده و شامل سلاح‌های هسته‌ای، شیمیایی و بیولوژیک می‌شود.
یک موضوع و بیان نظر فقیهان در مورد آن، متوقف بر نوپدید نبودن و حضور آن مسئله، در متون فقهی نیست؛ چرا که از یک سو، متون فقهی پر است از قواعد و ضوابط عامی که بر مسائل و موضوعات نو پیدا که به راحتی قابل انطباق است. از سوی دیگر گاه موضوعی با حکمی معین در متون کهن فقهی مطرح شده است که حکم آن، به طور یقین و از طریق قیاس اولویت بر موضوع نو پیدا و جدید، نیز قابل انطباق است و فقیه مستنباط می‌تواند حکم موضوع جدید را از طریق مقایسه آن با موضوع مورد اشاره در کلمات فقیهان گذشته، به دست آورد؛ بنابراین پدیده «سلاح‌های غیرمتعارف و کشتار جمعی» نیز از این قبیل است.
با این توضیح که هرچند موضوع «سلاح‌های غیرمتعارف»، در زمان‌های گذشته مطرح نبوده است و فقیهان اسلام از حکم آن گفتگو نکرده‌اند، لیکن فقیهان مسلمان از لزوم مراعات اصل تفکیک، حفظ محیط زیست و احترام به سلامت کسانی که در جنگ نقشی ندارند، بسیار سخن گفته‌اند. حال اگر فرض را بر این بگذاریم که سلاح‌های کشتار جمعی، بدون تفکیک عمل می‌کند، زمین و محیط زیست را به نابودی می‌کشاند و بیگناه و مجرم را به یک چوب می‌راند، به راحتی می‌توان حکم این پدیده جدید را از همان متون کهن به دست آورد.
بسیاری از علما چون علامه حلی، مکی عاملی و محقق ثانی در کتاب‌های فقهی خودشان تاکید بر ممنوعیت استفاده از این نوع جنگ‌افروزها مانند استفاده از سم را دارند هرچند پیروزی متوقف بر آن باشد. گرچه در سخن برخی از ایشان، القای سم در صورتی که هیچ راه فراری از مخمصه جز از این راه نباشد اضطرار و مصالح این کار بیش از مفاسد آن تلقی گردد، جایز شمرده است که این وضعیت، هرگز بر کاربست سلاح‌های کشتار جمعی متصور نیست.
کراهت یا حرمت قطع درختان و افکندن آتش و مسلط ساختن آب بر سازه‌های دشمن، حرمت قتل زنان، کودکان، دیوانگان، عدم جواز مثله کردن دشمن و حرمت خیانت و دزدی از اموال ایشان و کراهت حمله شبانه به کافران، بخشی اندک از موارد موجود در متون گذشتگان است که برای دلالت بر حکم مسئله مورد گفتگو، قابل استشهاد است و در پیشینه شناسی حکم، به کار می‌آید. واضح است که این فتوا برگرفته از روایاتی است که در متون حدیثی مرتبط ذکرشده است.
از مراجع معاصر نیز فقیهانی که راجع به این مسئله اظهار نظر کرده‌اند چون آیات مکارم شیرازی، جوادی آملی و جعفر سبحانی همگی بر منع تولید و کاربرد سلاح‌های کشتار جمعی تصریح کرده‌اند. حتی رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در این باره، بارها نظر فقهی خود را بیان کرده و فرموده‌اند:
«به اعتقاد ما افزون بر سلاح هسته‌ای، دیگر انواع سلاح‌های کشتار جمعی نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدیدی جدی علیه بشریت تلقی می‌شوند. ما کاربرد این سلاح را حرام و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابنای بشر از این بلای بزرگ را وظیفه همگان میدانیم.»
همچنین ایشان فرمودند:
«ما اعتقاد به بمب اتم و سلاح اتمی نداریم، دنبالش هم نخواهیم رفت. بر طبق مبانی اعتقادی و دینی ما به کار بردن اینگونه وسایل کشتار جمعی اصلاً ممنوع و حرام است. این ضایع کردن نسل و حرث است که قرآن آن را ممنوع کرده است، ملت ایران هم از لحاظ مبنای اسلامی و فکری با این جور تسلیحات مخالف است، هم از لحاظ تدبیر و عقلانیت مخالف است. ما خواستار بمب اتم نیستیم و حتی با داشتن سلاح‌های شیمیایی هم مخالفیم. جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده که از لحاظ شرعی و مبنایی با ساخت و کاربرد سلاح هسته‌ای مخالف است.»
منبع: شبکه اجتهاد
پاسخ از حجت الاسلام ابوالقاسم علیدوست، رئیس انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه قم:
مراد از سلاح‌های غیر متعارف یا کشتار جمعی تسلیحاتی، جنگ افرازی است که شمار بسیار زیادی از انسان‌ها را بدون تفکیک و مهار ناشده از بین می‌برد یا به تعبیر دیگر سلاح‌هایی است که در ضمیمه شماره ۲ پروتکل سوم توافقات پاریس نیز آمده و شامل سلاح‌های هسته‌ای، شیمیایی و بیولوژیک می‌شود.
یک موضوع و بیان نظر فقیهان در مورد آن، متوقف بر نوپدید نبودن و حضور آن مسئله، در متون فقهی نیست؛ چرا که از یک سو، متون فقهی پر است از قواعد و ضوابط عامی که بر مسائل و موضوعات نو پیدا که به راحتی قابل انطباق است. از سوی دیگر گاه موضوعی با حکمی معین در متون کهن فقهی مطرح شده است که حکم آن، به طور یقین و از طریق قیاس اولویت بر موضوع نو پیدا و جدید، نیز قابل انطباق است و فقیه مستنباط می‌تواند حکم موضوع جدید را از طریق مقایسه آن با موضوع مورد اشاره در کلمات فقیهان گذشته، به دست آورد؛ بنابراین پدیده «سلاح‌های غیرمتعارف و کشتار جمعی» نیز از این قبیل است.
با این توضیح که هرچند موضوع «سلاح‌های غیرمتعارف»، در زمان‌های گذشته مطرح نبوده است و فقیهان اسلام از حکم آن گفتگو نکرده‌اند، لیکن فقیهان مسلمان از لزوم مراعات اصل تفکیک، حفظ محیط زیست و احترام به سلامت کسانی که در جنگ نقشی ندارند، بسیار سخن گفته‌اند. حال اگر فرض را بر این بگذاریم که سلاح‌های کشتار جمعی، بدون تفکیک عمل می‌کند، زمین و محیط زیست را به نابودی می‌کشاند و بیگناه و مجرم را به یک چوب می‌راند، به راحتی می‌توان حکم این پدیده جدید را از همان متون کهن به دست آورد.
بسیاری از علما چون علامه حلی، مکی عاملی و محقق ثانی در کتاب‌های فقهی خودشان تاکید بر ممنوعیت استفاده از این نوع جنگ‌افروزها مانند استفاده از سم را دارند هرچند پیروزی متوقف بر آن باشد. گرچه در سخن برخی از ایشان، القای سم در صورتی که هیچ راه فراری از مخمصه جز از این راه نباشد اضطرار و مصالح این کار بیش از مفاسد آن تلقی گردد، جایز شمرده است که این وضعیت، هرگز بر کاربست سلاح‌های کشتار جمعی متصور نیست.
کراهت یا حرمت قطع درختان و افکندن آتش و مسلط ساختن آب بر سازه‌های دشمن، حرمت قتل زنان، کودکان، دیوانگان، عدم جواز مثله کردن دشمن و حرمت خیانت و دزدی از اموال ایشان و کراهت حمله شبانه به کافران، بخشی اندک از موارد موجود در متون گذشتگان است که برای دلالت بر حکم مسئله مورد گفتگو، قابل استشهاد است و در پیشینه شناسی حکم، به کار می‌آید. واضح است که این فتوا برگرفته از روایاتی است که در متون حدیثی مرتبط ذکرشده است.
از مراجع معاصر نیز فقیهانی که راجع به این مسئله اظهار نظر کرده‌اند چون آیات مکارم شیرازی، جوادی آملی و جعفر سبحانی همگی بر منع تولید و کاربرد سلاح‌های کشتار جمعی تصریح کرده‌اند. حتی رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در این باره، بارها نظر فقهی خود را بیان کرده و فرموده‌اند:
«به اعتقاد ما افزون بر سلاح هسته‌ای، دیگر انواع سلاح‌های کشتار جمعی نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدیدی جدی علیه بشریت تلقی می‌شوند. ما کاربرد این سلاح را حرام و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابنای بشر از این بلای بزرگ را وظیفه همگان میدانیم.»
همچنین ایشان فرمودند:
«ما اعتقاد به بمب اتم و سلاح اتمی نداریم، دنبالش هم نخواهیم رفت. بر طبق مبانی اعتقادی و دینی ما به کار بردن اینگونه وسایل کشتار جمعی اصلاً ممنوع و حرام است. این ضایع کردن نسل و حرث است که قرآن آن را ممنوع کرده است، ملت ایران هم از لحاظ مبنای اسلامی و فکری با این جور تسلیحات مخالف است، هم از لحاظ تدبیر و عقلانیت مخالف است. ما خواستار بمب اتم نیستیم و حتی با داشتن سلاح‌های شیمیایی هم مخالفیم. جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده که از لحاظ شرعی و مبنایی با ساخت و کاربرد سلاح هسته‌ای مخالف است.»
منبع: شبکه اجتهاد
پرسش و پاسخ مرتبط
تازه های پرسش و پاسخ
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}